Dobre praktyki | Walczmy razem o czyste powietrze

Policzymy się z niską emisją!

Policzymy się z niską emisją!

Dane o stanie powietrza w polskich miastach są alarmujące: musimy zacząć działać! Problem dotyczy też niestety Bydgoszczy. Miasto postanowiło ograniczyć problem emisji zanieczyszczeń z kominów  domów czy kotłowni (tzw. niską emisję) poprzez liczenie źródeł ciepła i towarzyszącą kampanię ?Policzmy się z niską emisją?.

Miasto, w ramach realizowanego programu KAWKA, wdraża program ochrony powietrza. W związku z tym od 19 stycznia do 30 czerwca 2015 r. do drzwi mieszkańców mogą zapukać ankieterzy, by zapytać m.in. czym ogrzewają swoje mieszkanie bądź dom, jakiej jakości są ich piece lub inne urządzenie grzewcze, czego używają na opał.  Jeśli mieszkańcy będą mieć wątpliwości co do autentyczności ankietera, mogą zadzwonić pod numer tel. 52 58 58 394.

Warto podkreślić, inwentaryzacja służy zbieraniu informacji. Dlatego nie należy się bać, gdyż dane pozyskiwane przez ankieterów posłużą stworzeniu bazy danych o wielkości emisji oraz oszacowaniu skali negatywnego zjawiska, jakim niewątpliwie jest niska emisja. Towarzysząca inwentaryzacji kampanii ma na celu uświadomienie Bydgoszczanom problemu niskiej emisji oraz wskazanie drogi do jej ograniczenia, m.in. poprzez udzielanie informacji ankieterom w celu zdiagnozowania problemu

Niska, ale nie mała

Niska emisja jest problemem wysokiej rangi, z uwagi na bardzo negatywny wpływ na  organizm człowieka, w tym układy oddechowy, nerwowy, pokarmowy, krążenia? Skąd tyle zła?

Niska emisja to wprowadzanie do powietrza zanieczyszczeń z kominów o wysokości do 40 m. Powstaje ona m.in. w lokalnych kotłowniach opalanych paliwami stałymi i ciężkim olejem opałowym, indywidualnych paleniskach domowych oraz w transporcie

Nazwa ?niska? odnosi się do wysokości kominów ? źródłem niskiej emisji są bowiem kominy do 40 m wysokości w domach, kamieniach, kotłowniach. Przeważnie jednak znajdują się one na pułapie do 10 metrów. I właśnie z tego powodu to zjawisko jest tak szkodliwe ? wprowadzane do powietrza na tej wysokości zanieczyszczenia gromadzą się wokół miejsca powstania, wyrządzając wiele złego.

Pojęcie ?niska emisja? należy rozumieć jako emisję z niskich kominów. Nie ma to jednak związku z wielkością emisji, która, niestety, do małych nie należy.

Skąd niska emisja?

Niska emisja to problem związany z emisją mieszaniny szkodliwych pyłów i gazów powstałych w wyniku nieefektywnego spalania paliw w domach i samochodach oraz lokalnych kotłowniach. Często wynika to z braku świadomości społeczeństwa w zakresie wpływu paliwa oraz stanu urządzeń grzewczych na jakość wdychanego przez nich powietrza. Z tego powodu tak ważne są inwentaryzacje, służące gromadzeniu informacji oraz kampanie uświadamiające mieszkańcom wagę problemu.

Sprawa jest naprawdę poważna, gdyż składniki niskiej emisji są przyczyną wielu chorób układu oddechowego, niewydolności układu krążenia, uszkodzeń wątroby, alergii oraz nowotworów. W ekstremalnych warunkach może powodować nawet śmierć.

Inwentaryzacja prowadzona jest od 19 stycznia do 30 czerwca br. na terenie miasta Bydgoszczy. Wraz z towarzyszącą jej w mediach i przestrzeni miejskiej kampanią ?Policzmy się z niską emisją? jest ona  realizowana ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej  w Toruniu oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej  w ramach programu KAWKA.

 

Kampania jest realizowana przez miasto Bydgoszcz. Za działania informacyjno-promocyjne odpowiada firma ABRYS.

Emilia Seweryn, koordynator działań edukacyjnych, ABRYS

Jak Dobre Miasto walczy z niską emisją?

Jak Dobre Miasto walczy z niską emisją?

W gminie Dobre Miasto, która położona jest w województwie warmińsko ? mazurskim, w powiecie olsztyńskim, nad rzeką Łyną od kilku lat prowadzone są liczne działania na rzecz ograniczenia niskiej emisji.

W roku bieżącym przeprowadzono termomodernizację budynku  Szkoły Podstawowej Nr 2
w Dobrym Mieście. Ponadto Gmina umożliwiła mieszkańcom otrzymanie dofinansowania na likwidację pokryć dachowych z elementami azbestu. Dzięki opracowaniu programu usuwania wyrobów zawierających azbest zinwentaryzowano pokrycia dachowe zawierające elementy azbestu na terenie gminy. Został opracowany nowy Program Ochrony Środowiska, który zawiera zagadnienia w zakresie ograniczania niskiej emisji. Prowadzona jest w sposób ciągły edukacja ekologiczna społeczeństwa m.in. poprzez organizowanie spotkań z mieszkańcami, na których omawiane są zasady dobrych praktyk przyjaznych dla środowiska. Dzięki współpracy ze Szkołą Podstawową nr 2 rozpoczęto edukację najmłodszych mieszkańców. W tym roku zorganizowany został happening na ulicach miasta pn. ? Stop niskiej emisji?, szkolny konkurs wiedzy pn. ? Wiem wszystko o niskiej emisji? oraz szkolny konkurs plastyczny pn. ?Niska emisja w moich oczach?.

Gmina prowadzi działania na rzecz ochrony drzew. Dzięki udziałowi w programie ?Drogi dla Natury?zorganizowaliśmy akcje nasadzenia drzew wzdłuż pasów drogowych dróg gminnych.

W Gminie są 4 szlaki rowerowe oraz ścieżki rowerowe. Gmina cały czas czyni starania u zarządców dróg, aby nawierzchnie naszych dróg, były w jak najlepszym stanie.

Powyższymi działaniami ograniczamy niską emisję, aby wszystkim żyło się lepiej.

Źródło: UM Dobre Miasto

FOT. http://www.sp2.dobremiasto.org/

KAWKA w Szczecinie

KAWKA w Szczecinie

Szczecin otrzyma blisko 27 mln zł dotacji na walkę z niską emisją w ramach drugiej edycji programu Kawka. Dzięki temu zlikwidowanych zostanie ponad 1300 pieców kaflowych, a 49 budynków zostanie poddanych kompleksowej termomodernizacji ? poinformował tamtejszy urząd miasta.

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie ma podpisać umowę z miastem w tej sprawie w ciągu najbliższych kilku tygodni. Ogólnopolski program Kawka ma na celu poprawę jakości powietrza w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców poprzez wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii. W jego ramach można otrzymać dotację np. na wymianę ogrzewania węglowego na bardziej ekologiczne, przyłączenie do sieci ciepłowniczej czy termomodernizację.

W Szczecinie program obejmie ponad tysiąc budynków zlokalizowanych w następujących dzielnicach: Śródmieście, Bukowo, Pogodno, Gocław, Osiedle Słoneczne oraz Majowe. Pieniądze dystrybuowane będą przez urząd miasta, jednak ostatecznymi odbiorcami dofinansowania będą mieszkańcy, wspólnoty mieszkaniowe i deweloperzy, w imieniu których urząd złożył wniosek do WFOŚGW.

W sumie wniosek opiewał na 51 mln zł, z czego ponad połowa kwoty zostanie sfinansowana z dotacji w ramach Kawki, a blisko 17 mln zł dołoży z budżetu miasto.

To już druga dotacja przyznana Szczecinowi w ramach tego programu. Dzięki dofinansowaniu przyznanemu miastu w pierwszej, pilotażowej edycji (która nadal trwa), 655 kotłów węglowych zostanie zastąpionych kotłami gazowymi lub ogrzewaniem miejskim. Ponadto 5 budynków przejdzie gruntowną termomodernizację. Realizacja wartego 13 mln zł zadania rozpoczęła się w kwietniu tego roku. Dotacja z NFOŚGW oraz WFOŚGW wyniosła 55%.

W drugiej edycji Kawki uczestniczy 11 z 16 wojewódzkich funduszy ochrony środowiska, które rozdysponują w sumie 161 mln zł na rzecz 49 miast.

Źródło: urząd miasta Szczecina, NFOŚiGW

Fot. Depositphotos_3513273_l

Gminy z misją

Gminy z misją

 

Coraz więcej gmin może pochwalić się ciekawymi doświadczeniami w zakresie walki z niską emisją, o czym świadczą wyniki konkursu ?Gmina z misją?. Jego laureatami zostali Koszęcin, Piaseczno i Bielsko-Biała.

Miejscowościom tym, tak jak wielu innym w Polsce, nieobce jest zjawisko niskiej emisji. Powszechne jest jeszcze bowiem w społeczeństwie stosowanie w mieszkalnictwie komunalnym i indywidualnym nisko sprawnych urządzeń grzewczych oraz spalanie w piecach złej jakości paliw (nie wykluczając odpadów), ponadto problemem jest też nieodpowiedni stan techniczny instalacji kotłowych oraz ich nieprawidłowa eksploatacja. Powstałe w wyniku takich działań zanieczyszczenia są przyczyną wielu groźnych dla człowieka chorób układów oddechowego i krążenia, uszkodzeń wątroby, a także alergii i nowotworów. ? Problem jest poważny, dlatego jednostki samorządowe podejmują wiele starań, by wyeliminować zjawisko niskiej emisji. Robią to jednak nie tylko dlatego, że ciąży na nich ustawowy obowiązek ochrony powietrza, ale również ze względu na to, że znają wartość czystego powietrza na swoim terenie ? powiedział Tomasz Szymkowiak, koordynator kampanii ?Misja-emisja?.

Cele i zadania

Celem konkursu ?Gmina z misją? było wyróżnienie jednostek samorządu terytorialnego, które podejmują szereg inicjatyw na rzecz ograniczenia niskiej emisji. ? Gminy za każdą zrealizowaną inicjatywę dotyczącą walki z problemem niskiej emisji otrzymywały punkty, co pozycjonowało je na liście rankingowej, dostępnej na naszej stronie internetowej. Punkty przyznawane były zarówno za działania, które zrealizowane zostały w ciągu ostatnich pięciu lat, jak i za inicjatywy, których właśnie się podjęły ? wyjaśnił Tomasz Szymkowiak. Wśród zgłaszanych działań było m.in. przeprowadzenie termomodernizacji budynków stanowiących własność gminy, udzielenie wsparcia finansowego mieszkańcom zamieniającym ogrzewanie węglowe na bardziej ekologiczne czy też realizacja kampanii uświadamiającej mieszkańcom szkodliwość palenia odpadów w piecach. Inicjatywy można było zgłaszać od 1 stycznia do końca września 2014 r. ? Wygrywała ta gmina, która zdobyła największą liczbę punktów. Interesujące było to, że można było je zbierać w trakcie konkursu i co jakiś czas zmieniał się jego lider. Tak naprawdę do ostatnich dni nie było wiadomo, który z podmiotów zwycięży ? podsumował Tomasz Szymkowiak. Konkurs odbywał się w trzech kategoriach ? miasta powyżej 100 tys. mieszkańców, miasta od 50 do 100 tys. mieszkańców oraz gminy i miasta do 50 tys. mieszkańców. Laureaci zostali uhonorowani podczas Gali Międzynarodowego Kongresu Ochrony Środowiska ENVICON, która odbyła się 13 października br. w Poznaniu. Wydarzenie prowadził prezenter telewizyjny, Marcin Prokop, a nagrody w konkursie wręczał koordynator kampanii ?Misja-emisja? ? Tomasz Szymkowiak. Galę zakończył koncert Małgorzaty Ostrowskiej, po którym uczestnicy zostali zaproszeni na uroczysty bankiet.

Mała gmina ? wielkie zaangażowanie

W kategorii ?Miasto poniżej 50 tys. mieszkańców? zwyciężyła gmina Koszęcin, położona na południu kraju, 40 km od Częstochowy. W gminie zorganizowano wsparcie finansowe dla mieszkańców na wymianę źródeł ciepła i wykorzystanie OZE. ? Realizacja naszego Programu ograniczenia niskiej emisji, polegającego na udzielaniu dofinansowania do wymiany kotłów na ekologiczne oraz do instalacji kolektorów słonecznych, to najbardziej efektywne działanie podjęte przez gminę w celu likwidacji niskiej emisji, ponieważ w bezpośredni sposób obniża poziom emisji szkodliwych substancji ? wyjaśnia Grzegorz Ziaja, wójt gminy Koszęcin. Na zwycięstwo wpływ miało także zaangażowanie gminy, przy współpracy z placówkami oświatowymi, w edukację mieszkańców. Z Koszęcina wpłynęło najwięcej scenariuszy lekcji do konkursu ?Lekcja o niskiej emisji?, który był jednym z elementów kampanii ?Misja-emisja?. Wójt gminy zapewnia, że większość jej mieszkańców ma świadomość dotyczącą zagrożeń związanych z niską emisją, co potwierdza duże zainteresowanie programem. W ostatnim czasie zorganizowano tam też wiele akcji informacyjnych oraz happeningów uświadamiających społeczność lokalną o tych zagrożeniach. Jednak mimo sukcesów gmina nie ustaje w działaniach poprawiających jakość powietrza. ? Będziemy kontynuować realizację Programu ograniczenia niskiej emisji (obecnie jest to już siódmy etap). Ponadto został złożony kolejny wniosek o przyznanie dofinansowania z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach na realizację jego następnego etapu. Duży nacisk zostanie położony także na termomodernizację obiektów stanowiących własność gminy, m.in. Domu Kultury w Strzebiniu oraz Szkoły Podstawowej w Strzebiniu. Będzie ponadto prowadzona szeroko rozumiana akcja edukacyjna dotycząca szkodliwości niskiej emisji ? podsumował wójt Ziaja.

Aktywnie w Piasecznie

Piaseczno, które jako jedno z pierwszych zgłosiło swój udział w konkursie ?Gmina z misją?, wygrało w kategorii ?Miasto od 50 do 100 tys. mieszkańców?. Niska emisja to problem, z którym gmina boryka się od wielu lat, a w związku z nasilającą się presją urbanistyczną oraz wzrostem liczby mieszkańców w ostatnim czasie stał się on szczególnie palący. ?Ponieważ podejmowane od kilku lat działania nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, we wrześniu 2011 r. Rada Miejska w Piasecznie podjęła uchwałę w sprawie przystąpienia do Porozumienia Między Burmistrzami dla poprawy klimatu, co okazało się momentem przełomowym. Opracowano Program ograniczenia niskiej emisji, który stał się najważniejszym elementem uchwalonego dwa lata później Planu działań na rzecz zrównoważonej energii, będącego motorem napędzającym pozytywne zmiany na rzecz ograniczenia emisji szkodliwych substancji do powietrza ? wyjaśniła Jolanta Łączyńska, naczelnik Wydziału Ochrony Środowiska i Gospodarki Rolnej w Urzędzie Miasta i Gminy w Piasecznie. W Piasecznie zrealizowano szereg zróżnicowanych działań: przeprowadzono termomodernizację obiektów użyteczności publicznej i budynków komunalnych, zmodernizowano ich źródła ciepła, udzielano mieszkańcom wsparcia finansowego na wymianę źródeł ciepła na bardziej ekologiczne i rozbudowano sieć ciepłowniczą. Bardzo istotne dla gminy są także działania prewencyjne, realizowane m.in. przez uwzględnianie odpowiednich zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego czy pozwoleniach na budowę. Wszystkie podejmowane działania skierowane są do lokalnej społeczności, chociaż nie zawsze bezpośrednio. ? Mieszkańcy najbardziej doceniają pomoc finansową, która jest realnym wsparciem dla każdego gospodarstwa domowego. Jest ona udzielana za pomocą dotacji celowej z budżetu gminy na zakup kotłów gazowych, gazowo-olejowych lub olejowych bądź elektrycznych urządzeń grzewczych ? podkreśliła J. Łączyńska. Podczas organizowanych od 2012 r. Dni Energii lokalna społeczność, ale także przedsiębiorcy mają możliwość zapoznania się z różnymi aspektami odnawialnych źródeł energii, co jest zachętą do inwestowania w przyjazne środowisku technologie. Edukacja ekologiczna jest realizowana przez gminę na wszystkich szczeblach nauki przedszkolnej i szkolnej, a organizowane kampanie i konferencje kierowane są także do osób dorosłych.? Gmina Piaseczno jest dopiero na początku drogi w działaniach likwidujących niską emisję, ale pierwsze sukcesy są bardzo motywujące i pozwalają mieć nadzieję na wygraną w walce o czyste powietrze ? podkreśliła J. Łączyńska.

Walka z dymonami

Zwycięzcą w kategorii ?Miasto powyżej 100 tys. mieszkańców? zostało miasto Bielsko-Biała, które jako jedno z pierwszych w Polsce podjęło walkę z zanieczyszczeniami powietrza, spowodowanymi niską emisją. Przekroczenia norm w Bielsku-Białej notuje się obecnie tylko w sezonie grzewczym ? w zakresie pyłów zawieszonych i benzo(a)pirenu. Niemniej jednak dość wysoki poziom pyłów, choć nieprzekraczający norm, notuje się także w okresie letnim. ? W Bielsku-Białej problem potęguje położenie miasta wśród wielu podgórskich kotlin oraz częste występowanie okresów bezwietrznych, sprzyjających długotrwałemu zaleganiu zanieczyszczeń powietrza w dolinach. Pyły powstające na obszarze miasta mają swoje główne źródła w transporcie ? jest to prawie 19%, oraz w kominach budynków ? 18%. Jednak aż 62% stanowią pyły pochodzące z zewnątrz ? jest to tzw. tło ponadregionalne, pyły z całego woj. śląskiego oraz z sąsiedniego woj. małopolskiego. Gdyby nawet całkowicie zlikwidować kominy w naszym mieście, problem zmniejszyłby się zaledwie o 18%! Widać więc wyraźnie, że ochrona powietrza to nasza wspólna sprawa ? wyjaśnia Piotr Sołtysek, pełnomocnik prezydenta miasta ds. zarządzania energią. Jego zdaniem, najbardziej efektywne w likwidacji niskiej emisji są szerokie działania promocyjno-edukacyjne. Przykładem jest coroczny Beskidzki Festiwal Dobrej Energii. ? Do tej pory odbyły się cztery tego typu Festiwale, przez które przewinęła się pokaźna liczba osób, odpowiadająca blisko połowie mieszkańców naszego miasta. W sposób przystępny, w atmosferze pikniku i dobrej zabawy, przekazujemy na nich mieszkańcom wiedzę na temat związków między używaniem energii a ochroną środowiska zachęcamy do zmniejszania zużycia energii na różne sposoby oraz do używania odnawialnych źródeł energii. Dochodzą do tego informacje medialne, ulotki, broszury czy gadżety akcji. Festiwale zawsze są poprzedzane kilkumiesięcznymi konkursami szkolnymi, angażującymi prawie całą bielską edukację ? podkreślił P. Sołtysek. Kampania zdobyła już uznanie w Polsce i za granicą. W 2013 r. została nagrodzona w Maastricht jako najlepszy projekt samorządowy w Europie. Od czego zależy sukces takich działań? ? Są co najmniej dwa warunki, by taka kampania się udała. Miasto powinno pokazać, że zależy mu na ochronie powietrza. Oznacza to, że jeśli zachęcamy do termomodernizacji czy stosowania odnawialnych źródeł energii, sami powinniśmy je wykorzystywać ? podkreślił Piotr Sołtysek.

Obecnie gmina nie ma żadnego miejskiego budynku publicznego, który ogrzewany byłby z kotłowni węglowej, a blisko 80% tych budynków zostało poddanych termomodernizacji, choćby w niewielkim zakresie. W dziesięciu zastosowano kolektory słoneczne o łącznej powierzchni 1000 m2. Wykonano także cztery małe instalacje fotowoltaiczne. Miasto produkuje też energię z odpadów oraz ścieków. ? Drugi warunek to pomoc miasta dla mieszkańców chcących w tej mierze działać. Od 2007 r. miasto dotuje tych mieszkańców, którzy zlikwidują swoje stare źródło węglowe i zastąpią je ekologicznym źródłem ciepła. Do tej pory dokonano 1600 takich wymian w domach mieszkańców Bielska-Białej. Pomoc uzyskali też mieszkańcy instalujący kolektory słoneczne (ok. 800 instalacji) ? wyjaśnia P. Sołtysek.

W planach gminy jest kontynuacja dotychczasowych działań z zamiarem ich intensyfikacji na miarę funduszy, jakie będą do dyspozycji, a także działania w kierunku likwidacji niskiej emisji pochodzącej z transportu. Gmina chce w tym celu m.in. promować i rozwijać ruch rowerowy oraz zakupić nowe, ekologiczne autobusy, usprawniając przy tym cały system komunikacyjny. Właśnie ruszyła w mieście akcja informacyjna dotycząca szkodliwości niskiej emisji, polegająca na rozpowszechnianiu tematycznych ulotek i broszur informacyjnych. Będzie ona trwała przez cały sezon grzewczy. Gmina przygotowuje się też do V Beskidzkiego Festiwalu Dobrej Energii, który poprzedzony będzie konkursami dla dzieci i młodzieży. ? Potrzebujemy również odświeżenia informacji na temat rzeczywistej liczby i struktury źródeł węglowych w naszym mieście ? czeka nas w tym względzie inwentaryzacja miejska. A następnie w świetle otrzymanych wyników dokonamy korekt naszych planów odnośnie likwidacji niskiej emisji. Są to plany na pierwsze półrocze przyszłego roku ? stwierdza Piotr Sołtysek.

Do konkursu ?Gmina z misją? zgłosiło się blisko 50 gmin. Oznacza to, że każda z nich boryka się z problemem niskiej emisji i podejmuje działania, by ją ograniczyć. Biorąc pod uwagę, że w Polsce jest blisko 2500 gmin, można stwierdzić, że swoimi działaniami w ramach naszej inicjatywy pochwaliło się zaledwie 2% z nich. Wiedza na temat tego, jak inne podmioty radzą sobie z tym problemem, jest istotna i może być przydatna innym gminom w walce z niską emisją. Dlatego zachęcam do dzielenia się swoimi doświadczeniami i udziału w drugiej edycji konkursu. Walczmy razem!

Małgorzata Masłowska-Bandosz

Fot. Depositphotos_3499533_l

Dymski w Olsztynie

Dymski w Olsztynie

Komisarz Dymski  prowadził walkę z dymonami w Olsztynie. Właśnie tam Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej zorganizowało Dni Otwarte Ciepłowni pod hasłem ?Ciepło, cieplej? ciepłownia!?, włączając się tym samym w realizację założeń kampanii ?Misja-emisja?.

W wydarzeniu wzięło udział blisko 100 uczniów olsztyńskich szkół podstawowych, gimnazjum i ponadgimnazjalnych. Każda z pięciu grup spotkanie rozpoczynała od zwiedzenia ciepłowni, zapoznania się z jej pracą oraz urządzeniami, dzięki którym do mieszkań dostarczane jest ciepło. Następnie uczniowie udawali się do sali konferencyjnej, gdzie czekał na nich komisarz Dymski. Zajęcia rozpoczynał krótki test dotyczący rozumienia pojęcia ?niska emisja?, który miał za zadanie pokazać, jak powszechna jest interpretacja tego terminu, rozumianego  jako emisja niewielka. Po wyjaśnieniu terminologii miała miejsce prelekcja na temat tego, jakie są źródła niskiej emisji, jakie są jej konsekwencje dla zdrowia i środowiska, a także w jaki sposób można ją likwidować. Spotkanie kończył test wiedzy z zakresu niskiej emisji, w którym na zwycięzców czekały nagrody, ufundowane przez Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Olsztynie. Włączając się w działania realizowane w ramach kampanii ?Misja-emisja? pokazano, że mieszkańcom nie obcy jest temat dymonów, są możliwości by im przeciwdziałać oraz chęci by kłęby szarego dymu nie stanowiły już naturalnego elementu jesiennej scenerii.

Małgorzata Masłowska-Bandosz

 


DSC_0143
 DSC_0138 DSC_0139 DSC_0140 DSC_0141 DSC_0142 DSC_0143 DSC_0144 DSC_0145 DSC_0146 DSC_0147 DSC_0148 DSC_0149 DSC_0150 DSC_0151 DSC_0152 DSC_0153 DSC_0154

Fot. Archiwum Abrys

Coraz cieplej w Suwałkach

Coraz cieplej w Suwałkach

Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Suwałkach w ramach włączenia się do kampanii informacyjno- edukacyjnej ,,Misja- emisja”, zorganizowało dla mieszkańców Dni Otwarte Ciepłowni pod hasłem ,,Ciepło, cieplej, ciepłownia”. W ramach wydarzenia 24 i 25 października zakłąd zwiedziło około 600 osób.
Wszystkich przybywających witał komisarz Dymski – pogromca dymów. Zwiedzanie zakładu rozpoczynało się od składu opałowego, gdzie po drodze wykonywane były zdjęcia przy kominie i na wadze samochodowej, przez którą przejeżdżają samochody z węglem.
    Następnym  etapem  było wejście na teren ciepłowni, gdzie goście zobaczyli: stację uzdatniania wody, pompownię, halę kotłów, nastawnię, turbomaszynownię. Dbając o bezpieczeństwo zwiedzających, zaopatrzyliśmy ich w kaski ochronne i zatyczki do uszu.
Uczestnicy oprowadzani byli przez pracowników  ciepłowni, którzy opowiedzieli o procesie produkcji ciepła i energii elektrycznej, wyjaśniali wątpliwości, odpowiadali na pytania.
Zainteresowanie naszym zakładem było duże, pytania pojawiały się w każdej grupie zwiedzających. Usłyszeliśmy wiele miłych słów na temat pomysłu zorganizowania dni otwartych, a także opinie, że takich dni powinno być więcej.
Po zwiedzaniu ciepłowni goście przechodzili do Zakładu Robót Inżynieryjnych, gdzie były przygotowane konkursy oraz poczęstunek. Zainteresowaniem szczególnie dzieci cieszył się pokaz doświadczeń chemicznych przygotowany przez pracowników laboratorium.
Na koniec wszyscy goście otrzymali broszurki informacyjne i ulotki na temat działalności przedsiębiorstwa, problemów związanych z niską emisją, a dzieci komiksy z komisarzem Dymskim, książeczki „Ciepły dom” oraz gadżety z logo PEC.
Atmosfera podczas tych dni była sympatyczna i ciepła (mimo zimna na zewnątrz). Okazało się, że spora część zwiedzających inaczej wyobrażała sobie proces produkcji ciepła. Nie sądzili, że kotły są takie duże, że jest aż taka ilość różnych urządzeń, że wszystko jest zautomatyzowane. Dzięki takiej wycieczce mogli zweryfikować swoje wyobrażenia i przekonać się jak to wszystko wygląda w rzeczywistości.
Dziękujemy wszystkim, którzy odwiedzili nasz zakład i mamy nadzieję, że warto było do nas zawitać i poznać nas bliżej.
Źródło: PEC Suwałki
Fot.OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Edukujemy w Dębicy

Edukujemy w Dębicy

Miejsckie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Dębicy przyłączyło się do ogólnopolskiej kampanii informacyjno- edukacyjnej ,,Misja- emisja”, w ramach której zorganizowało Dni Otwarte Ciepłowni pode hasłem ,,Ciepło, cieplej, ciepłownia”.Uczniowie dębickich szkół mieli okazję zwiedzić zakład. 

Inicjatywa wzbudziła największe zainteresowanie wśród uczniów szkół, które korzystają z ciepła systemowego dostarczanego przez MPEC.  Do ciepłowni przybyli uczniowie Gimnazjum nr 1, Gimnazjum nr 4 oraz  Szkoły podstawowej nr 9. Młodzież przyjęta została przez prezesa zakładu Tomasza Wróbla, który wygłosił prelekcję na temat zagrożeń płynących ze zjawiska niskiej emisji oraz dlaczego warto wykorzystywać do ogrzanie domu ciepła dostarczanego przez zakład ciepłowniczy. Po części teoretycznej uczestnicy wydarzenia zostali oprowadzeni po zakładzie i mogli na własne oczy zobaczyć jak powstaje ciepło. Młodzież była zafascynowana,  poznając różne procesy, w wyniku których do gospodarstw domowych dostarczane jest ciepło.

Zainteresowanie dębickich szkół przyłączeniem się do kampanii ,,Misja- emisja”, jest bardzo duże, dlatego Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej planuje wkrótce powtórzyć inicjatywę.

Maria Heimann

DSC09187 DSC09188 DSC09189 DSC09191 DSC09193 DSC09194 DSC09195 DSC09200 DSC09213 DSC09218 DSC09256 DSC09260 DSC09261 DSC09265 DSC09266 DSC09270 DSC09271 DSC09272 DSC09273 DSC09280 DSC09285 DSC09286 DSC09287 DSC09294 DSC09300 DSC09305

 

Fot. MPEC Dębica

 

 

Ciepło, cieplej…ciepłownia!

Ciepło, cieplej…ciepłownia!

W ramach inicjatywy ?Ciepło, cieplej? ciepłownia? przedsiębiorstwa energetyki cieplnej organizowały Dni Otwarte, w ramach których edukowały mieszkańców na temat niskiej emisji oraz zachęcały ich do korzystania z bardziej przyjaznych środowisku źródeł ciepła. Do akcji, w której wzięło udział ponad 12 000 osób, włączyło się ponad 20 przedsiębiorstw ciepłowniczych z całej Polski.

Cykl imprez pod hasłem ,,Ciepło, cieplej? ciepłownia!?? zapoczątkowało Miejskie Przedsiębiorstwo Infrastruktury ?KOS-EKO? z Kościerzyny. W ramach inicjatywy, która odbyła się 26 i 28 lutego, a także 3 marca 2014 r., łącznie ponad 230 uczniów gimnazjum zapoznało się z systemem gospodarki cieplnej w Kościerzynie. Wydarzenie obejmowało nie tylko wycieczkę studyjną po obiektach głównych źródeł ciepła, zaopatrujących system ciepłowniczy miasta, ale również analizy laboratoryjne, służące do badania jakości wody, która jest wykorzystywana na cele ciepłownicze.

Aglomeracja Górnośląska, w skład w której wchodzą Gliwice, należy do najbardziej zanieczyszczonych pyłem zawieszonym stref w Polsce. Z tego względu władze miasta mocno zaangażowały się w kampanię ,,Misja-emisja?. Oprócz zorganizowania gry miejskiej ,,Porwanie Dymskiego?, odbyły się także dni otwarte ciepłowni. Pracownik Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej w Gliwicach w ramach inicjatywy ,,Ciepło, cieplej? ciepłownia!? oprowadzał gliwiczan po przedsiębiorstwie, wyjaśniając, w jaki sposób firma dba o to, by w domach było ciepło i jak dzięki temu dbamy o środowisko. Wycieczkę po ciepłowni  mieszkańcy kończyli z uśmiechem, który przyprawiła nie tylko fajna zabawa, ale podarowany na koniec komiks ?Dymski kontra Dymony?.Wydarzenie miało miejsce 7 czerwca 2014 r.

Mieszkańcy Bielska-Białej od wielu lat również są uświadamiani w zakresie zagrożeń, płynących z korzystania z nisko sprawnych urządzeń grzewczych poprzez prowadzenie wielu akcji ekologicznych. Tym razem władze miasta wraz z przedsiębiorstwem Therma- największym dostawcą ciepła w południowo-wschodniej Polsce,  włączyły się do kampanii ?Misja-emisja? i zorganizowali Dni Otwarte Ciepłowni, podczas których bielszczanie mogli pogłębić swoją wiedzę na temat niskiej emisji. Impreza odbyła się podczas  IV Beskidzkiego Festiwalu Energii 12 czerwca 2014 r.

IV BFDE - kom.Dymski

Komisarz Dymski i zachwyceni jego działaniami mieszkańcy Bielska-Białej. (IV Beskidzki Festiwal Energii)

Archiwum Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej

Coraz cieplej

Do kampanii ,,Misja-misja?, przyłączył się także, największy prywatny operator sieci ciepłowniczej ? Dalkia. Największą ambicją firmy jest rozwijanie sieci ciepłowniczej i wdrażane innowacyjnych rozwiązań. Właśnie z takimi innowacyjnymi rozwiązaniami i technologiami mogli zapoznać się mieszkańcy Poznania (13 września 2014 r.) i Łodzi (20 września 2014 r.) podczas Ciepłej Soboty z Dalkią, w ramach której realizowana była inicjatywa ,,Ciepło, cieplej? ciepłownia!?

10616006_964609870232883_6325211834012678071_n

Walka z dymonami ?  Ciepła Sobota z Dalkią Poznań

Archiwum Dalkia Poznań

DSC_0156

Dymski chyba nie polubił pysznej, polskiej grochówki ? Ciepła Sobota Dalkia Łódź

Archiwum Abrys

Dla Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej w Przemyślu jednym z celów priorytetowych jest ograniczanie negatywnego oddziaływania na środowisko naturalne, przy równoczesnej optymalizacji  procesów wytwarzania i przesyłania ciepła oraz poszerzanie świadomości ekologicznej społeczeństwa na temat zagrożeń płynących z korzystania z nieekologicznych źródeł ciepła. Był to jeden z głównych powodów, dla którego MPEC włączył się do kampanii ,,Misja-emisja?? i zorganizował Dni Otwarte Ciepłowni, dzięki którym mieszkańcy Przemyśla mogli dowiedzieć się, że korzystanie z ciepła systemowego ogranicza zjawisko niskiej emisji, co za tym idzie negatywny wpływ na środowisko. Wydarzenie, w ramach którego można było zwiedzić ciepłownię, odbyło się 13 września 2014 r.

06cz

Mieszkańcy byli Przemyśla zaciekawieni procesami powstawania ciepła.

Archiwum MPEC w Przemyślu

Otwarci na mieszkańców

W ramach Pikniku Ekologicznego, który odbył się w Kole 19 września 2014 r., Miejski Zakład Energetyki Cieplnej w Kole zorganizował Dni Otwarte Ciepłowni. Celem imprezy było uświadomienie mieszkańcom zagrożeń, wynikających z niskiej emisji, a także zaprezentowanie korzyści płynącej z przyłączenia się do sieci ciepłowniczej. Impreza cieszyła się dużym powodzeniem, a mieszkańcy z zaciekawieniem przybywali do zakładu, żądni wiedzy na temat powstawania ciepła, z którego korzystają na co dzień.

Z koleiw gminie Piaseczno, która została laureatem konkursu ,,Gmina z misją?, mieszkańcy mogli się zapoznać z działaniami prowadzonymi przez Przedsiębiorstwo Ciepłowniczo- Usługowe, które przyłączyło się do inicjatywy ,,Ciepło, cieplej? ciepłownia!?. W ramach wydarzenia, które miało miejsce 26 września 2014 r. PCU mogło pochwalić się, że do produkcji ciepła wykorzystuje najnowsze dostępne technologie, dzięki którym jest jednym z najbardziej przyjaznych środowisku w Polsce.

Edukacja w Żyrardowie

W ramach konkursu ?Gmina z misją? Urząd Miasta Żyrardowa i Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej ?Żyrardów? w dniach 9, 10, 16 i 17 października 2014 r. zorganizowali Dni Otwarte Ciepłowni pod hasłem ,,Ciepło, cieplej? ciepłownia!?.  Inicjatywa była skierowana przede wszystkim dla dzieci ze szkół podstawowych i gimnazjalnych. W ramach tego projektu w dniach otwartych wzięło udział ok. 150 uczniów. Głównym celem prowadzonej akcji było uświadomienie młodych ludzi z jakim problemem mamy do czynienia mówiąc o niskiej emisji. W zagadnienia związane z niską emisją wprowadziła młodzież Monika Rogowiecka-Lasota, naczelnik Wydziału Ochrony Środowiska i Gospodarki Odpadami UM. Szkoły, które zgłosiły swój udział w Dniach Otwartych Ciepłowni miały okazje zwiedzić zakład i poznać zasady funkcjonowania ciepłowni. Uczniów na terenie Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej ?Żyrardów? przywitali prezesi spółki ? Jan Kalman oraz Marian Czyżewski. Młodzież z zainteresowaniem słuchała historii ciepłowni miejskiej oraz opowieści o tym jak ciepło dociera do każdego mieszkania. Uczniowie mogli zobaczyć i zapoznać się z zasadą funkcjonowania kotłów węglowych oraz z ?sercem ciepłowni?, czyli komputerami i maszynami, które sterują całym zakładem. Następnie uczestnikom zostały przybliżone zadania strategiczne, które obecnie realizuje PEC, mające na celu zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza w mieście.

IMG_2549

?Serce ciepłowni? w Żyrardowie.

Archiwum PEC ?Żyrardów?

Włocławek walczył z dymonami

28 września 2014 r. we Włocławku w ramach wydarzenia ,,Weekend ze spółkami? odbyły się Dni Otwarte Ciepłowni pod hasłem ,,Ciepło, cieplej? ciepłownia!? zorganizowane przez Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej we Włocławku. Podczas imprezy pracownicy MPEC wraz z przedstawicielem kampanii ,,Misja-emisja? edukowali mieszkańców na temat zjawiska niskiej emisji. Uświadamiali im m.in. jakie skutki zdrowotne wiążą się z paleniem w piecach materiałów odpadowych i niskiej jakości węgla. Omówiono także korzyści płynące z przyłączania się do sieci ciepłowniczej. Najmłodsi uczestnicy mogli wcielić się postać największego w kraju pogromcę dymonów ? komisarza Dymskiego i przyodziać jego strój. Całą imprezę zakończyły koncerty włocławskich artystów. W wydarzeniu wzięło udział ok. 400 osób.

CAM00766

Komisarz Dymski walczy z włocławskimi dymonami.

Archiwum Abrys

28 września 2014 r. w Dobrym Mieście odbył się festiwal Citaflow, podczas którego  mieszańcy miasta mogli dowiedzieć się ciekawych informacji na temat zjawiska niskiej emisji. Zakład Energetyki Cieplnej w Dobrym Mieście, który bardzo zaangażował się w kampanie, włączył się do inicjatywy ,,Ciepło, cieplej? ciepłownia!?. W jej ramach pracownik zakładu przedstawił mieszkańcom procesy, w wyniku których powstaje ciepło w gospodarstwach domowych. W wydarzeniu wzięło udział ok. 3000 osób.

Misja-emisja w Łomży

Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Łomży gościło mieszkańców, uczniów  szkół ponadgimnazjalnych oraz uczestników Spotkania Szkoleniowo ? Integracyjnego Podlaskiej Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa (POIIB) w ramach Dni Otwartych Ciepłowni pod hasłem ?Ciepło, cieplej? ciepłownia!?. Wydarzenie zrealizowano 17 i 18 października 2014 r. Młodzież była pod wrażeniem wielkości urządzeń i instalacji oraz ilości zgromadzonego paliwa (miału węglowego). Atrakcją była przemysłowa sceneria, a nawet rygor noszenia kasków ochronnych. Inżynierowie z POIIB interesowali się systemem regulacji parametrów technologicznych czynnika grzewczego oraz systemem monitoringu spalin. Dni Otwarte Ciepłowni były również okazją do przedstawienia problematyki niskiej emisji i zagrożeń jakie mogą być powodowane tym zjawiskiem.  W sobotę 18 października 2014 r. w wydarzeniu wzięły udział całe rodziny, często z dziećmi w różnym wieku.

01_Prezes Marian Mielcarek (pierwszy z lewej) zaprasza pierwszą grupę uczestników Dni Otwartych Ciepłowni

Prezes Marian Mielcarek (pierwszy z lewej) zaprasza pierwszą grupę uczestników Dni Otwartych Ciepłowni

Archiwum MPEC w Łomży

Dymski w akcji

Mieszkańcy Suwałk również wzięli udział w inicjatywie ?Ciepło, cieplej..Ciepłownia?, zorganizowanej przez Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Suwałkach. Podczas wydarzenia mogli oni zwiedzić ciepłownię w Suwałkach i dowiedzieć się, dlaczego warto korzystać z ciepła systemowego do ogrzania gospodarstwa domowego. Inicjatywa odbyła się 24 i 25 października 2014 r. Gości witał komisarz Dymski, a następnie pracownik przedsiębiorstwa oprowadzał ich po zakładzie. Na terenie ciepłowni goście zobaczyli m.in. stację uzdatniania wody, pompownię, halę kotłów, nastawnię oraz turbomaszynownię. Dbając o bezpieczeństwo zwiedzających zaopatrzono w kaski ochronne i zatyczki do uszu.

Do inicjatywy przyłączyło się też Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Białej Podlaskiej. Podczas wizyty w ciepłowni dzieci dowiedziały się, jak wygląda produkcja przyjaznego środowisku ciepła systemowego dla miasta Biała Podlaska,  zobaczyły urządzenia służące do produkcji ciepła i dowiedziały się co to jest niska emisja i jaki ma wpływ na zdrowie i środowisko. Podczas wizyty dzieciom towarzyszył dzielny pogromca Dymonów ? komisarz Dymski ? ikona kampanii ?Misja-emisja?. Wydarzenie miało miejsce w dniach 6-7 listopada 2014 r.

Aktywne PEC-e

Przedsiębiorstwo  Energetyki Cieplnej w Siedlcach w dniach 6, 14 i 19 listopada 2014 r.zorganizowało Dni Otwarte Elektrociepłowni i Ciepłowni pod hasłem ,,Ciepło, cieplej? Ciepłownia!?. W wydarzeniu, które miało na celu przybliżyć uczniom, w jakich procesach powstaje ciepło, wzięło udział ok. 440 uczniów.  Podczas Dni Otwartych młodzież poznała założenia kampanii ?Misja-emisja?, obejrzała związane z tym filmy promocyjne,  zapoznała się z działaniami proekologicznymi przedsiębiorstwa, a także z procesami, w wyniku których powstaje energia elektryczna i ciepło. Elementem akcji było również zwiedzanie ciepłowni i elektrociepłowni w Siedlcach.

W inicjatywę ,,Ciepło, cieplej? Ciepłownia!? włączyło się także Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Gnieźnie. Na terenie ciepłowni C-13 przy ul. Spichrzowej, 18 i 27 listopada 2014 r., odbyły się Dni Otwarte. Gośćmi były dzieci ze Szkół Podstawowych nr 3 i 12, które możliwość zwiedzania największej ciepłowni w mieście wygrały w konkursie ?PEC-owo baśniowo?, który odbył się 6 listopada 2014 r. w Bibliotece Publicznej Miasta Gniezna przy ul. Staszica.

Kampania ,,Misja-emisja?? dobiega końca, co nie oznacza, że kończy się też organizowanie przez przedsiębiorstwa ciepłownicze Dni Otwartych Ciepłowni w ramach naszej inicjatywy. W grudniu 2014 r. akcja będzie realizowana w Olsztynie, Dębicy, Karlinie oraz w Łańcucie. Wiele przedsiębiorstw ciepłowniczych deklaruje także podjęcie współpracy i przeprowadzenie akcji edukacyjnych, podnoszących świadomość mieszkańców w zakresie niskiej emisji wśród mieszkańców, również w przyszłym roku. Zapraszamy do kontaktu.

Maria Heimann

Fot. WFOŚiGW Wrocław

Dymski w Gnieźnie

Dymski w Gnieźnie

27 listopada, na terenie ciepłowni C-13 przy ul. Spichrzowej 18 odbyły się Drzwi Otwarte w ramach akcji „Ciepło, cieplej…Ciepłownia”. 

Naszymi gośćmi były dzieci ze szkół podstawowych nr 3 i 12, które możliwość zwiedzania największej ciepłowni w mieście wygrały w konkursie „PEC-owo baśniowo”, który odbył się 6 listopada w Bibliotece Publicznej Miasta Gniezna przy ul. Staszica.

Głównym motywem Drzwi Otwartych była kampania informacyjno-edukacyjna „Misja-emisja”, której centralną postacią jest Komisarz Dymski, który omówił problem niskiej emisji oraz  przeprowadził konkurs wiedzy z nagrodami o niskiej emisji. Wszystkie dzieci otrzymały komiks „Dymski kontra Dymony” o przygodach Komisarza Dymskiego w walce z Dymonami oraz ulotki informacyjne, w jaki sposób należy ograniczać niską emisję. Mali gnieźnianie obiecali, że będą tak jak Komisarz Dymski walczyć w swoim otoczeniu o czyste powietrze.

W trakcie zwiedzania uczniom towarzyszył także Cieplik – maskotka PEC. Na trasie zwiedzania były m.in. hala kotłów, komin o wysokości ponad 100 m, plac opałowy, hala odżużlania, stacja uzdatniania wody, czy centrum dowodzenia ciepłownią.

Po wyczerpującej wycieczce po ciepłowni na dzieci czekał słodki poczęstunek.

Jako że PEC sprzedaje bezpieczne ciepło, zadbaliśmy także o bezpieczny transport dzieci ze szkół i z powrotem specjalnie przygotowanym autobusem MPK z logo PEC i Ciepło systemowe.

 

Najmłodszy pogromca Dmonów w Gnieźnie

Najmłodszy pogromca Dmonów w Gnieźnie

DSCN0121

Cieplik oprowadza dzieci po zakładzie

Źródło: PEC Gniezno

Fot. PEC Gniezno

Misja- emisja w Siedlcach

Misja- emisja w Siedlcach

Przedsiębiorstwo Energetyczne w Siedlcach sp. z o.o wzięło przyłączyło się do  ogólnopolskiej kampanii informacyjno-edukacyjnej nt. przeciwdziałania występowaniu zjawiska niskiej emisji pn. ?Misja-emisja?, realizowanej przez firmę Abrys. Jej celem jest ograniczenie poziomu zanieczyszczenia powietrza, będącego efektem niskiej emisji, powstałej na skutek wykorzystywania  przestarzałych urządzeń grzewczych w lokalnych kotłowniach i indywidualnych gospodarstwach domowych, spalanie niskiej jakości węgla, a także różnego rodzaju materiałów odpadowych.

Przedsiębiorstwo  Energetyki Cieplnej w dniach 06-14.11.2014r. zorganizowało 9 razy Dni Otwarte Elektrociepłowni i Ciepłowni pod hasłem ,,Ciepło, Cieplej, Ciepłownia??. Wydarzenie miało na celu przybliżyć uczniom, w jakich procesach powstaje ciepło w naszych domach, wzięło w nim udział ok. 440 uczniów.  Podczas Dni Otwartych młodzież z LO nr1 , LO nr2, LO nr4, ZSzP nr1, ZSzP nr2, ZSzP nr4 wraz z opiekunami dowiedziała się o kampanii, obejrzała z tym związane filmiki, udostępnione na stronie www.misja-emisja.pl,  zapoznała się z działaniami proekologicznymi przedsiębiorstwa a także z procesami, w których powstaje energia elektryczna i ciepło dla potrzeb centralnego ogrzewania, technologii i ciepłej wody, zarówno w formie prezentacji jak również podczas zwiedzania naszej ciepłowni i elektrociepłowni.  Goście nasi otrzymali materiały informacyjno ? edukacyjne w tym: dodatek tematyczny do Przeglądu Komunalnego- misja ? emisja   ?Walcz z nami… z Dymonami?, komiks ?Dymski kontra dymony? a także materiały reklamowe naszego przedsiębiorstwa.  Dodatkowo w dniu 19.11.b.r. z powyższej prezentacji firmy skorzystała zainteresowana, 90 osobowa grupa studentów Wydziału Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Przyrodniczo? Humanistycznego w Siedlcach.

prezentacja w sali konferencyjnej

prezentacja

zwiedzająca grupa młodziezy

Źródło: Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Siedlcach

Fot. Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Siedlcach

Patroni honorowi

Patroni medialni

Partnerzy

Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookies, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.OK