Lezący na Pomorzu Środkowym Słupsk i jego okolice słyną z walorów przyrodniczych ? to jedno z najpiękniejszych i najczystszych miejsc w Polsce. Samo miasto z przepływającą przezeń rzeką Słupią to oaza zieleni, znajduje się tu ponad 100 pomników przyrody. Jednakże i to miasto nie jest wolne od problemu niskiej emisji.

W mieście od lat przekraczany jest docelowy poziom benzo[?]pirenu, co wynika głównie z emisji zanieczyszczeń pochodzących z niskoenergetycznych palenisk domowych ogrzewanych paliwami stałymi: drewnem i węglem, w tym pieców kaflowych oraz otwartych kominków. Obserwuje się także wzrost stężenia pyłu zawieszonego PM10 w okresie jesienno-zimowym, związany z rozpoczęciem sezonu grzewczego. Maksymalne średniodobowe stężenie pyłu PM10 w 2010 r. w Słupsku wynosiło 107 ?g/m3 (norma 50), a ilość przekroczeń to aż 32, przy dopuszczonych 35 razach.

Od podstaw

Problem ten nie uszedł uwadze lokalnym władzom. W 2009 r. Sejmik Województwa Pomorskiego uchwalił program ochrony powietrza dla strefy miasto Słupsk, mający na celu dotrzymanie poziomu docelowego dla benzo[?]pirenu, którego przekroczenie wskazała ocena jakości powietrza za rok 2007 wykonana przez Pomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Gdańsku.  W 2010 roku opracowany został także Program ograniczania niskiej emisji dla Miasta Słupsk, którego celem jest przedstawienie potrzeb i oczekiwań mieszkańców związanych z gospodarką cieplną oraz propozycja konkretnych działań zmierzających do poprawy stanu obecnego w tym zakresie.  Odpowiednie zapisy znalazły się także w lokalnym Programie Ochrony Środowiska Miasta Słupska na lata 2012-2015. W dokumencie tym wśród celów strategicznych znalazły się m.in. punkty dotyczące osiągniecia i utrzymania standardów jakości powietrza, ograniczania emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych pochodzących z niskoenergetycznych źródeł ciepła, ograniczanie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych oraz promocję alternatywnych źródeł energii, w tym przede wszystkim wykorzystania biomasy jako źródła energii. W czerwcu 2012 roku Rada Miejska przyjęła ?Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Słupska?, w którym to dokumencie ujęto w sposób kompleksowy projekt uciepłowienia substancji mieszkaniowej miejskiej jaki i prywatnej, zarówno w zakresie konieczności rozbudowy centralnych systemów grzewczych, przyłączeń nowych odbiorców jak i wzrostu udziału odnawialnych źródeł w wytwarzaniu energii pierwotnej.

Likwidacja kotłowni

Władze miejskie podjęły szereg działań zmierzających do realizacji wyżej wymienionych założeń. Jednym z priorytetów stała się likwidacja lub modernizacja lokalnych kotłowni węglowych i indywidualnych palenisk domowych opalanych węglem lub koksem. W latach 2009 -2013 zlikwidowano m.in. 273 sztuki pieców kaflowych i 1615 sztuk ogrzewaczy gazowych, a także 37 palenisk domowych opalanych węglem. Zmodernizowano również kocioł WR-25 nr 1 w Kotłowni Rejonowej nr 1 w celu przystosowania ścian kotła do współspalania  biomasy. Zorganizowano też wsparcie finansowe dla mieszkańców zamieniających ogrzewanie węglowe na bardziej ekologiczne. Od 2011 roku obowiązuje regulamin udzielania dotacji z budżetu miasta na ochronę środowiska i gospodarkę wodną. Dotacje udzielane są przede wszystkim osobom fizycznym oraz wspólnotom mieszkaniowym, które zlikwidowały źródło ciepła wykorzystujące paliwa stałe tj. węgiel, koks i zastąpiły go: gazem, olejem, podłączeniem do miejskiej sieci ciepłowniczej oraz które zlikwidowały instalację gazową i podłączyły się do miejskiej sieci ciepłowniczej. W latach 2009-2013 na ten cel przeznaczono 309 tys. zł z budżetu miasta. W związku z tymi działaniami niezbędna okazała się rozbudowa miejskiej sieci ciepłowniczej. Spółka ciepłownicza Sydkraft EC Sp. z o. o w tym samym czasie dokonała modernizacji sieci wysoko i nisko parametrowych na rury preizolowane o łącznej długości ? 1645 mb  oraz wykonała ok. 8577 mb., sieci cieplnych wysoko i nisko parametrowych z rur preizolowanych o różnych średnicach jako przyłącza cieplne obiektów. W efekcie podłączono do sieci ciepłowniczej łącznie 96 odbiorców (co i ccw), w tym 38 odbiorców w ramach programu ,,Czyste Powietrze Pomorza?.  Oprócz tego dokonano termomodernizacji budynków stanowiących własność gminy, w tym w 19 obiektach użyteczności publicznej, 117 budynkach komunalnych oraz 29 budynkach wspólnot  mieszkaniowych.

W stronę czystej energii

Wiele uwagi poświecono też zagadnieniom związanym z promocją i wparciem dla mieszkańców zainteresowanych odnawialnymi źródłami energii. Dzięki funduszom pozyskanym z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej udało się zrealizować m.in. następujące działania:

-  w 2010 roku oddana została do użytku instalacja solarna, którą zamontowano w Domu Pomocy Społecznej ?Leśna Oaza? w Słupsku. W placówce wykorzystana została metoda pozyskiwania tzw. czystej energii dzięki instalacji solarnej absorbującej energię słoneczną mającą posłużyć do ogrzania wody użytkowej;

- w  2011 roku na krytej pływalni Słupskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Słupsku zamontowano 12 szt. kolektorów słonecznych. Kolektory przeznaczone do podgrzewania wody, wspomagane są przez istniejący system grzewczy, zasilany z miejskiej sieci ciepłowniczej;

-   w 2013 roku w ramach konkursu pod nazwą ?Czyste powietrze Pomorza? Miasto pozyskało dotację dla chętnych mieszkańców Słupska do realizowanych przez nich zadań w zakresie likwidacji kotłów opalanych węglem lub koksem i zastąpienie ich kotłami opalanymi gazem oraz do zakupu i montażu kolektorów słonecznych.

Problem z azbestem

Władze Słupska zajęły się także problemem wyrobów zawierających azbest. Zinwentaryzowano, opracowano i zrealizowano program usuwania tego typu materiałów. W tym celu zrealizowano zarządzenie prezydenta miasta z roku 2009 pn. ?Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Miasta Słupska na lata 2009-2013 wraz z perspektywą do 2032 roku?.  Podstawą do opracowania dokumentu była przeprowadzona inwentaryzacja, polegająca  na szczegółowej identyfikacji miejsc występowania azbestu na terenie miasta, w tym określenia rodzaju i ilości wyrobów zawierających azbest oraz stopnia zużycia tych wyrobów. Od marca 2014 r. obowiązuje nowy ?Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Miasta Słupska na lata 2014-2018 wraz z perspektywą do 2032 roku?. W 2011 roku uruchomiono także środki finansowe pochodzące z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska  i Gospodarki  Wodnej w Gdańsku dla mieszkańców likwidujących pokrycie dachowe z wbudowanymi elementami zawierającymi azbest. W ten sposób realizowano zadanie pn. ?SŁUPSK BEZ AZBESTU?. Dzięki środkom z Funduszu udało się w Słupsku zrealizować także dwa inne projekty: ?Usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu województwa pomorskiego? oraz ?Gospodarowanie odpadami innymi niż komunalne. Część III ? Usuwanie wyrobów zawierających azbest?. W efekcie tych działań w latach 2009-2013 z terenu Miasta Słupska usunięto łącznie 153,54 ton odpadów zawierających azbest.

Ograniczyć ruch

W Słupsku podjęto także działania na rzecz ograniczenia emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych. W tym celu w latach 2009-2013 Zarząd Infrastruktury Miejskiej w Słupsku rozbudował (2104 m), przebudował (16702 m) i wyremontował (2613 m) dróg poprawiając w ten sposób znacznie jakości nawierzchni. Poza tym władze miejskie zdecydowały o wyeliminowaniu ruchu tranzytowego z obszarów o gęstej zabudowie, poprzez budowę obwodnicy i modernizację istniejących dróg. Dodatkowo Komenda Miejska Policji w Słupsku uzyskała ze środków GiPFOŚ dotacje na montaż w pojazdach służbowych instalacji gazowej, która miała na celu zmniejszenie emisji spalin do powietrza, z kolei Miejski Zakład Komunikacji Sp. z o. o. w Słupsku realizował przedsięwzięcie, mające na celu stopniowe zastępowanie starej floty autobusów miejskich pojazdami spełniającymi normy Euro 5 oraz EEV. Działania te przyczyniły się do zmniejszenia powstawania zanieczyszczeń powstających w wyniku spalania paliw.

Podstawą – edukaja

Lokalne władze nie zaniedbują też edukacji mieszkańców miasta na temat zagrożeń związanych z niską emisją. W ramach propagowania działań z zakresu ochrony środowiska, mających na celu wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców przeprowadzono akcję edukacyjną w postaci dystrybucji ulotek, mających na celu uświadomienie społeczeństwa o szkodliwości spalania odpadów oraz paliw niskiej jakości, a także o konieczności oszczędzania energii ciepłowniczej i elektrycznej , oraz rozdystrybuowano informatory dotyczące zachowania porządku i czystości w mieście. Podejmowano również działania na podstawie zawartego porozumienia między PGM Sp. z o. o., a firmą Sydkraft E.C. W ramach współpracy prowadzona była na szeroką skalę kampania promocyjna zachęcająca mieszkańców Słupska (głównie wspólnoty mieszkaniowe) do przyłączania się do miejskiej sieci centralnego ogrzewania i związanych z tym korzyści dla mieszkańców. Kampania opierała się głównie na publikacjach i komunikatach w lokalnych mediach oraz pracy administratorów zasobów zarządzanych przez Spółkę. Przedsiębiorstwo Gospodarki Mieszkaniowej Sp. z o. o.(zarządca komunalnego zasobu mieszkaniowego na terenie Miasta Słupska) prowadziło kampanię informacyjno-reklamową propagującą pro-ekologiczne zachowania w zakresie oszczędzania energii cieplnej. Zorganizowano szereg inicjatyw informacyjnych mających na celu pogłębienie wiedzy społeczeństwa w w/w zakresie. Za pośrednictwem lokalnej prasy codziennej i cotygodniowej rozpowszechniane były informacje dotyczące zasad oszczędzania energii cieplnej w okresie grzewczym oraz w zakresie prawidłowej eksploatacji lokali mieszkaniowych. Kolejne publikacje dotyczyły kwestii prawidłowego użytkowania pieców kaflowych, kominków (szczególnie w zakresie używanego opału) oraz nielegalnych podłączeń do instalacji grzewczych, związanych z tym zagrożeń dla zdrowia i życia ludzkiego oraz dla środowiska naturalnego. Nie zapomniano także o najmłodszych mieszkańcach miasta. W latach 2009-2013 w 20 przedszkolach i 8 szkołach podstawowych prowadzone były zajęcia propagujące ekologiczny styl życia, poprzez udział w prelekcjach specjalistów w zakresie ochrony środowiska. W tym celu opracowywane były przez opiekunów scenariusze zabaw, zajęć i ćwiczeń na temat wpływu zanieczyszczonego powietrza na ludzi, rośliny oraz zwierzęta aby kształtować właściwą postawę młodego człowieka wobec środowiska. Szkoły propagowały ekologiczne postawy wśród dzieci i rodziców poprzez uświadamianie o szkodliwości spalania paliw niskiej jakości. Natomiast w 5 szkołach gimnazjalnych i 13 ponadgimnazjalnych w ramach lekcji biologii, geografii, przyrody oraz lekcji wychowawczej prowadzone były zajęcia ekologiczne wyjaśniające pojęcia benzo(a)pirenu, zanieczyszczeń powietrza. Propagowano konieczność oszczędzania energii cieplnej i elektrycznej, uświadamiano o szkodliwości spalania paliw niskiej jakości, a także o korzyściach płynących ze scentralizowania sieci ciepłowniczych i termomodernizacji obiektów, przybliżano pojęcia energii odnawialnej. Miasto przyłącza się także do ogólnopolskich akcji proekologicznych takich jak Misja-Emisja czy Listy dla Ziemi.

Działanie systemowe

Oprócz tych szczegółowych działań miasto realizuje zadania o charakterze systemowym.  Od maja do grudnia 2014 roku realizowany będzie współfinansowany ze środków UE projekt pn.  ?Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Miasta Słupska?. Celem projektu jest opracowanie dokumentu oraz stworzenie narzędzi analitycznych, które umożliwią zmniejszenie energochłonności lokalnej gospodarki skutkujące m.in. obniżeniem emisji gazów cieplarnianych (w tym głównie dwutlenku węgla) oraz pyłów i benzo[?]pirenu. Jego realizacja poza wypracowaniem systemowych rozwiązań umożliwi ubieganie się o środki zewnętrzne na zadania inwestycyjne obejmujące efektywność energetyczną w tym m.in.: termomodernizację budynków, modernizację i rozbudowę sieci cieplnych wraz z nowymi przyłączeniami, efektywne zarządzanie energią w obiektach publicznych, czy też ekologiczny transport zbiorowy.

Opracował, na podstawie materiałów Wydziału Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Ochrony Środowiska UM w Słupsku:

Bartosz Zujewski