Coraz więcej gmin może pochwalić się ciekawymi doświadczeniami w zakresie walki z niską emisją, o czym świadczą wyniki konkursu ?Gmina z misją?. Jego laureatami zostali Koszęcin, Piaseczno i Bielsko-Biała.

Miejscowościom tym, tak jak wielu innym w Polsce, nieobce jest zjawisko niskiej emisji. Powszechne jest jeszcze bowiem w społeczeństwie stosowanie w mieszkalnictwie komunalnym i indywidualnym nisko sprawnych urządzeń grzewczych oraz spalanie w piecach złej jakości paliw (nie wykluczając odpadów), ponadto problemem jest też nieodpowiedni stan techniczny instalacji kotłowych oraz ich nieprawidłowa eksploatacja. Powstałe w wyniku takich działań zanieczyszczenia są przyczyną wielu groźnych dla człowieka chorób układów oddechowego i krążenia, uszkodzeń wątroby, a także alergii i nowotworów. ? Problem jest poważny, dlatego jednostki samorządowe podejmują wiele starań, by wyeliminować zjawisko niskiej emisji. Robią to jednak nie tylko dlatego, że ciąży na nich ustawowy obowiązek ochrony powietrza, ale również ze względu na to, że znają wartość czystego powietrza na swoim terenie ? powiedział Tomasz Szymkowiak, koordynator kampanii ?Misja-emisja?.

Cele i zadania

Celem konkursu ?Gmina z misją? było wyróżnienie jednostek samorządu terytorialnego, które podejmują szereg inicjatyw na rzecz ograniczenia niskiej emisji. ? Gminy za każdą zrealizowaną inicjatywę dotyczącą walki z problemem niskiej emisji otrzymywały punkty, co pozycjonowało je na liście rankingowej, dostępnej na naszej stronie internetowej. Punkty przyznawane były zarówno za działania, które zrealizowane zostały w ciągu ostatnich pięciu lat, jak i za inicjatywy, których właśnie się podjęły ? wyjaśnił Tomasz Szymkowiak. Wśród zgłaszanych działań było m.in. przeprowadzenie termomodernizacji budynków stanowiących własność gminy, udzielenie wsparcia finansowego mieszkańcom zamieniającym ogrzewanie węglowe na bardziej ekologiczne czy też realizacja kampanii uświadamiającej mieszkańcom szkodliwość palenia odpadów w piecach. Inicjatywy można było zgłaszać od 1 stycznia do końca września 2014 r. ? Wygrywała ta gmina, która zdobyła największą liczbę punktów. Interesujące było to, że można było je zbierać w trakcie konkursu i co jakiś czas zmieniał się jego lider. Tak naprawdę do ostatnich dni nie było wiadomo, który z podmiotów zwycięży ? podsumował Tomasz Szymkowiak. Konkurs odbywał się w trzech kategoriach ? miasta powyżej 100 tys. mieszkańców, miasta od 50 do 100 tys. mieszkańców oraz gminy i miasta do 50 tys. mieszkańców. Laureaci zostali uhonorowani podczas Gali Międzynarodowego Kongresu Ochrony Środowiska ENVICON, która odbyła się 13 października br. w Poznaniu. Wydarzenie prowadził prezenter telewizyjny, Marcin Prokop, a nagrody w konkursie wręczał koordynator kampanii ?Misja-emisja? ? Tomasz Szymkowiak. Galę zakończył koncert Małgorzaty Ostrowskiej, po którym uczestnicy zostali zaproszeni na uroczysty bankiet.

Mała gmina ? wielkie zaangażowanie

W kategorii ?Miasto poniżej 50 tys. mieszkańców? zwyciężyła gmina Koszęcin, położona na południu kraju, 40 km od Częstochowy. W gminie zorganizowano wsparcie finansowe dla mieszkańców na wymianę źródeł ciepła i wykorzystanie OZE. ? Realizacja naszego Programu ograniczenia niskiej emisji, polegającego na udzielaniu dofinansowania do wymiany kotłów na ekologiczne oraz do instalacji kolektorów słonecznych, to najbardziej efektywne działanie podjęte przez gminę w celu likwidacji niskiej emisji, ponieważ w bezpośredni sposób obniża poziom emisji szkodliwych substancji ? wyjaśnia Grzegorz Ziaja, wójt gminy Koszęcin. Na zwycięstwo wpływ miało także zaangażowanie gminy, przy współpracy z placówkami oświatowymi, w edukację mieszkańców. Z Koszęcina wpłynęło najwięcej scenariuszy lekcji do konkursu ?Lekcja o niskiej emisji?, który był jednym z elementów kampanii ?Misja-emisja?. Wójt gminy zapewnia, że większość jej mieszkańców ma świadomość dotyczącą zagrożeń związanych z niską emisją, co potwierdza duże zainteresowanie programem. W ostatnim czasie zorganizowano tam też wiele akcji informacyjnych oraz happeningów uświadamiających społeczność lokalną o tych zagrożeniach. Jednak mimo sukcesów gmina nie ustaje w działaniach poprawiających jakość powietrza. ? Będziemy kontynuować realizację Programu ograniczenia niskiej emisji (obecnie jest to już siódmy etap). Ponadto został złożony kolejny wniosek o przyznanie dofinansowania z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach na realizację jego następnego etapu. Duży nacisk zostanie położony także na termomodernizację obiektów stanowiących własność gminy, m.in. Domu Kultury w Strzebiniu oraz Szkoły Podstawowej w Strzebiniu. Będzie ponadto prowadzona szeroko rozumiana akcja edukacyjna dotycząca szkodliwości niskiej emisji ? podsumował wójt Ziaja.

Aktywnie w Piasecznie

Piaseczno, które jako jedno z pierwszych zgłosiło swój udział w konkursie ?Gmina z misją?, wygrało w kategorii ?Miasto od 50 do 100 tys. mieszkańców?. Niska emisja to problem, z którym gmina boryka się od wielu lat, a w związku z nasilającą się presją urbanistyczną oraz wzrostem liczby mieszkańców w ostatnim czasie stał się on szczególnie palący. ?Ponieważ podejmowane od kilku lat działania nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, we wrześniu 2011 r. Rada Miejska w Piasecznie podjęła uchwałę w sprawie przystąpienia do Porozumienia Między Burmistrzami dla poprawy klimatu, co okazało się momentem przełomowym. Opracowano Program ograniczenia niskiej emisji, który stał się najważniejszym elementem uchwalonego dwa lata później Planu działań na rzecz zrównoważonej energii, będącego motorem napędzającym pozytywne zmiany na rzecz ograniczenia emisji szkodliwych substancji do powietrza ? wyjaśniła Jolanta Łączyńska, naczelnik Wydziału Ochrony Środowiska i Gospodarki Rolnej w Urzędzie Miasta i Gminy w Piasecznie. W Piasecznie zrealizowano szereg zróżnicowanych działań: przeprowadzono termomodernizację obiektów użyteczności publicznej i budynków komunalnych, zmodernizowano ich źródła ciepła, udzielano mieszkańcom wsparcia finansowego na wymianę źródeł ciepła na bardziej ekologiczne i rozbudowano sieć ciepłowniczą. Bardzo istotne dla gminy są także działania prewencyjne, realizowane m.in. przez uwzględnianie odpowiednich zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego czy pozwoleniach na budowę. Wszystkie podejmowane działania skierowane są do lokalnej społeczności, chociaż nie zawsze bezpośrednio. ? Mieszkańcy najbardziej doceniają pomoc finansową, która jest realnym wsparciem dla każdego gospodarstwa domowego. Jest ona udzielana za pomocą dotacji celowej z budżetu gminy na zakup kotłów gazowych, gazowo-olejowych lub olejowych bądź elektrycznych urządzeń grzewczych ? podkreśliła J. Łączyńska. Podczas organizowanych od 2012 r. Dni Energii lokalna społeczność, ale także przedsiębiorcy mają możliwość zapoznania się z różnymi aspektami odnawialnych źródeł energii, co jest zachętą do inwestowania w przyjazne środowisku technologie. Edukacja ekologiczna jest realizowana przez gminę na wszystkich szczeblach nauki przedszkolnej i szkolnej, a organizowane kampanie i konferencje kierowane są także do osób dorosłych.? Gmina Piaseczno jest dopiero na początku drogi w działaniach likwidujących niską emisję, ale pierwsze sukcesy są bardzo motywujące i pozwalają mieć nadzieję na wygraną w walce o czyste powietrze ? podkreśliła J. Łączyńska.

Walka z dymonami

Zwycięzcą w kategorii ?Miasto powyżej 100 tys. mieszkańców? zostało miasto Bielsko-Biała, które jako jedno z pierwszych w Polsce podjęło walkę z zanieczyszczeniami powietrza, spowodowanymi niską emisją. Przekroczenia norm w Bielsku-Białej notuje się obecnie tylko w sezonie grzewczym ? w zakresie pyłów zawieszonych i benzo(a)pirenu. Niemniej jednak dość wysoki poziom pyłów, choć nieprzekraczający norm, notuje się także w okresie letnim. ? W Bielsku-Białej problem potęguje położenie miasta wśród wielu podgórskich kotlin oraz częste występowanie okresów bezwietrznych, sprzyjających długotrwałemu zaleganiu zanieczyszczeń powietrza w dolinach. Pyły powstające na obszarze miasta mają swoje główne źródła w transporcie ? jest to prawie 19%, oraz w kominach budynków ? 18%. Jednak aż 62% stanowią pyły pochodzące z zewnątrz ? jest to tzw. tło ponadregionalne, pyły z całego woj. śląskiego oraz z sąsiedniego woj. małopolskiego. Gdyby nawet całkowicie zlikwidować kominy w naszym mieście, problem zmniejszyłby się zaledwie o 18%! Widać więc wyraźnie, że ochrona powietrza to nasza wspólna sprawa ? wyjaśnia Piotr Sołtysek, pełnomocnik prezydenta miasta ds. zarządzania energią. Jego zdaniem, najbardziej efektywne w likwidacji niskiej emisji są szerokie działania promocyjno-edukacyjne. Przykładem jest coroczny Beskidzki Festiwal Dobrej Energii. ? Do tej pory odbyły się cztery tego typu Festiwale, przez które przewinęła się pokaźna liczba osób, odpowiadająca blisko połowie mieszkańców naszego miasta. W sposób przystępny, w atmosferze pikniku i dobrej zabawy, przekazujemy na nich mieszkańcom wiedzę na temat związków między używaniem energii a ochroną środowiska zachęcamy do zmniejszania zużycia energii na różne sposoby oraz do używania odnawialnych źródeł energii. Dochodzą do tego informacje medialne, ulotki, broszury czy gadżety akcji. Festiwale zawsze są poprzedzane kilkumiesięcznymi konkursami szkolnymi, angażującymi prawie całą bielską edukację ? podkreślił P. Sołtysek. Kampania zdobyła już uznanie w Polsce i za granicą. W 2013 r. została nagrodzona w Maastricht jako najlepszy projekt samorządowy w Europie. Od czego zależy sukces takich działań? ? Są co najmniej dwa warunki, by taka kampania się udała. Miasto powinno pokazać, że zależy mu na ochronie powietrza. Oznacza to, że jeśli zachęcamy do termomodernizacji czy stosowania odnawialnych źródeł energii, sami powinniśmy je wykorzystywać ? podkreślił Piotr Sołtysek.

Obecnie gmina nie ma żadnego miejskiego budynku publicznego, który ogrzewany byłby z kotłowni węglowej, a blisko 80% tych budynków zostało poddanych termomodernizacji, choćby w niewielkim zakresie. W dziesięciu zastosowano kolektory słoneczne o łącznej powierzchni 1000 m². Wykonano także cztery małe instalacje fotowoltaiczne. Miasto produkuje też energię z odpadów oraz ścieków. ? Drugi warunek to pomoc miasta dla mieszkańców chcących w tej mierze działać. Od 2007 r. miasto dotuje tych mieszkańców, którzy zlikwidują swoje stare źródło węglowe i zastąpią je ekologicznym źródłem ciepła. Do tej pory dokonano 1600 takich wymian w domach mieszkańców Bielska-Białej. Pomoc uzyskali też mieszkańcy instalujący kolektory słoneczne (ok. 800 instalacji) ? wyjaśnia P. Sołtysek.

W planach gminy jest kontynuacja dotychczasowych działań z zamiarem ich intensyfikacji na miarę funduszy, jakie będą do dyspozycji, a także działania w kierunku likwidacji niskiej emisji pochodzącej z transportu. Gmina chce w tym celu m.in. promować i rozwijać ruch rowerowy oraz zakupić nowe, ekologiczne autobusy, usprawniając przy tym cały system komunikacyjny. Właśnie ruszyła w mieście akcja informacyjna dotycząca szkodliwości niskiej emisji, polegająca na rozpowszechnianiu tematycznych ulotek i broszur informacyjnych. Będzie ona trwała przez cały sezon grzewczy. Gmina przygotowuje się też do V Beskidzkiego Festiwalu Dobrej Energii, który poprzedzony będzie konkursami dla dzieci i młodzieży. ? Potrzebujemy również odświeżenia informacji na temat rzeczywistej liczby i struktury źródeł węglowych w naszym mieście ? czeka nas w tym względzie inwentaryzacja miejska. A następnie w świetle otrzymanych wyników dokonamy korekt naszych planów odnośnie likwidacji niskiej emisji. Są to plany na pierwsze półrocze przyszłego roku ? stwierdza Piotr Sołtysek.

Do konkursu ?Gmina z misją? zgłosiło się blisko 50 gmin. Oznacza to, że każda z nich boryka się z problemem niskiej emisji i podejmuje działania, by ją ograniczyć. Biorąc pod uwagę, że w Polsce jest blisko 2500 gmin, można stwierdzić, że swoimi działaniami w ramach naszej inicjatywy pochwaliło się zaledwie 2% z nich. Wiedza na temat tego, jak inne podmioty radzą sobie z tym problemem, jest istotna i może być przydatna innym gminom w walce z niską emisją. Dlatego zachęcam do dzielenia się swoimi doświadczeniami i udziału w drugiej edycji konkursu. Walczmy razem!

Małgorzata Masłowska-Bandosz

Fot. Depositphotos_3499533_l