Gmina Sosnowiec bardzo poważnie traktuje problem niskiej emisji. Działania, które realizuje w celu poprawy jakości powietrza zarówno w swojej skali jak i skuteczności mogą stanowić wzór dla innych gmin miejskich w Polsce.

Zmiana wizerunku

Liczący ponad 200 tysięcy mieszkańców Sosnowiec to największe miasto Zagłębia Dąbrowskiego. Sosnowiec stał się w latach 70-tych XX przemysłową potęgą. Po przemianach ustrojowych wiele z nierentownych zakładów zostało zlikwidowanych, profil gospodarki miasta zmienił się. Dziś jest to nowoczesny ośrodek, centrum biznesu, nowoczesnych technologii i usług. Jednak zmiana wizerunku z miasta przemysłowego na miejsce komfortowe do życia, które oferuje wiele możliwości wypoczynku wśród natury nie jest łatwa.

Na początek – diagnoza

Za jeden z kluczowych elementów polityki proekologicznej władze Sosnowca uznały ograniczenie niskiej emisji. Inicjatywy, jakie w tym zakresie podejmowane są w mieście muszą budzić szacunek. Sprawę potraktowano bardzo poważnie dokonując kompleksowej analizy sytuacji. Przeprowadzono m.in. diagnozę wrażliwości badającej oddziaływanie zanieczyszczonego powietrza na zdrowie mieszkańców, przeprowadzono analizę SWOT pod kątem zarządzania jakością powietrza, czy zidentyfikowano możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Gmina opracowała szczegółową dokumentację wyznaczającą kierunki i sposoby działania, które znalazły się w Programie Ograniczenia Niskiej Emisji. Odpowiednie zapisy zostały także wprowadzone do Programu Ochrony Środowiska.

Kolejnym działaniem była próba identyfikacji przestrzennej kotłów opalanych węglem; stworzenie mapy niskiej emisji. Ze wszystkich nieruchomości miejskich wykluczono te podłączone do sieci cieplnej, czy ogrzewane gazem. Uzyskaną listę wielu tysięcy budynków naniesiono na mapę miasta z uwzględnieniem tradycyjnego podziału na dzielnice. W ten sposób określono, w którym obszarze miasta skala problemu jest największa. W ramach Projektu TAB ?Take a Breath? i współpracy z Głównym Instytutem Górnictwa miasto postanowiło dokładniej zdiagnozować problem w dzielnicy, gdzie zostało zidentyfikowane najwięcej kotłowni. Efektem tego są dwa opracowania dotyczące wybranego obszaru, jedno traktuje na temat poziomu stężeń i składu chemicznego pyłu zawieszonego, co pozwala wnioskować jakie są główne źródła zanieczyszczeń. Druga praca modeluje rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń pyłowych i pozwala w szerszym kontekście zrozumieć problem.
W ramach Platformy Zdrowego Środowiska gmina Sosnowiec prowadzi regularne spotkania z interesariuszami, w celu określenia możliwych do zrealizowania akcji mających na celu ograniczenie emisji i trwałe zminimalizowanie jej negatywnego skutku na zdrowie.

Podnieść świadomość

Jednocześnie prowadzone są działania mające na celu uświadomienie mieszkańcom miasta znaczenia, jakie ma ograniczenie niskiej emisji. W kampanii największy nacisk został położony na określeniu głównych źródeł emisji, składu chemicznego zanieczyszczeń i ich wpływu na zdrowie. Dużo uwagi poświęcono pyłom zawieszonym i piecom węglowym. Miało to na celu nakłonienie mieszkańców do zmiany szkodliwych przyzwyczajeń i zaprzestania palenia śmieci. W tym celu przeprowadzono cykl szkoleń prowadzonych przez specjalistę z zakresu medycyny środowiskowej. Wykłady skierowane były przede wszystkim do nauczycieli wszystkich stopni nauczania, ale także do studentów Uniwersytetu Trzeciego Wieku, funkcjonariuszy straży miejskiej, urzędników i mieszkańców. Łącznie przeszkolono 400 osób. Nauczyciele otrzymali propozycje gotowych scenariuszy lekcyjnych dostosowanych do grup wiekowych uczniów dotyczące niskiej emisji i jej skutków na zdrowie. Szkoły wyposażono w tablice edukacyjne obrazujące wpływ niskiej emisji na ludzki organizm, ponadto każdy sosnowiecki uczeń otrzymał materiały edukacyjne, a wśród nich planszę dotyczącą negatywnych efektów palenia odpadów.
Podczas kampanii edukacyjnej korzystano z ulotek, plakatów, artykułów prasowych, a także akcji promocyjnych. Jedną z akcji promującej transport publiczny była akcja ?Gadżety za bilety?, podczas której mieszkańcy Sosnowca za zużyte bilety mogli otrzymać nagrody.
Aby ułatwić mieszkańcom dostęp do informacji na temat jakości powietrza, dzięki obliczeniom udostępnianym przez śląski WIOŚ, został uruchomiony system tablic informacyjnych wyświetlających prognozę jakości powietrza na najbliższe 24-godziny. W celu uproszczenia przekazu prognoza podawana jest przy pomocy kolorów systemu CAQI. Komunikaty znajdują się w popularnych wśród mieszkańców miejscach i codziennie aktualizowane są na profilu serwisu społecznościowego. Oprócz prognozy banery zawierają także zalecenia dla grup szczególnie wrażliwych: dzieci, kobiet w ciąży i osób starszych. Informacja podana jest w sposób przejrzysty i dla wzmocnienia przekazu została zilustrowana grafiką. Warto przy tej okazji dodać, że Sosnowiec współtworzy Wirtualne Obserwatorium obsługiwane przez Narodowy Instytut Zdrowia Środowiskowego z Węgier, które zawiera dane dotyczące poziomów zanieczyszczenia w regionach Europy Centralnej tj. dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku azotu, pyłu zawieszonego PM10. Narzędzie to identyfikuje jakość powietrza w ww. regionach wg skali CAQI oraz jest pomocne przy badaniu rozległości zjawiska zanieczyszczenia powietrza.
Z uwagi na fakt, że problem zanieczyszczonego powietrza ma charakter regionalny i redukcja jego negatywnego wpływu możliwa jest tylko przy podjęciu odpowiednich działań obejmujących teren całej aglomeracji, w marcu tego roku gmina Sosnowiec zorganizowała konferencję dla miast województwa śląskiego pt. ?Wspomaganie w podejmowaniu decyzji na rzecz poprawy jakości powietrza i zdrowia na terenach zurbanizowanych?. Udział w niej wzięli przedstawiciele Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Śląskiego Urzędu Marszałkowskiego, Centrum Unijnych Projektów Transportowych i projektu ?Misja-Emisja?. Celem konferencji było przedstawienie urzędnikom dobrych praktyk i możliwości zewnętrznego finansowania projektów.
Wsparcie finansowe i inwestycje
Poza działaniami informacyjnymi mieszkańcy Sosnowca mogą liczyć na konkretną pomoc finansową. Część środków budżetu miasta przeznaczono na wsparcie finansowe dla mieszkańców, którzy zdecydują się wymienić stare kotły węglowe na bardziej ekologiczną formę ogrzewania. Na wsparcie mogą również liczyć osoby likwidujące azbest. Równocześnie miasto realizuje inwestycje polegające na termomodernizacji i uciepłownieniu budynków gminnych, w efekcie czego udało się w dużej mierze poprawić ich efektywność energetyczną i zmniejszyć emisję. Przygotowano także dokumentację pod przyszłe projekty termomodernizacji i wymiany źródeł ciepła dla kolejnych obiektów.
Wiele wysiłku włożono też w pracę nad rozbudową sieci ciepłowniczej. Zarządcy nieruchomości przygotowują projekty mające na celu przyłączenie do sieci całych osiedli mieszkaniowych.

Pozostałe działania

Ograniczenie niskiej emisji w Sosnowcu odbywa się na różnorodnych płaszczyznach. Jedną z nich jest ograniczenie ruchu samochodowego, na rzecz komunikacji publicznej. W tym celu przeprowadzono specjalną kampanię plakatową zachęcająca Sosnowiczan do korzystania z transportu miejskiego. Na wiosnę miała miejsce wspomniana już akcja ?Gadżety za bilety? zrealizowana w ramach projektu TAB ?Take a breath? współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Akcja cieszyła się olbrzymim zainteresowaniem. Ponad 850 osób odebrało nagrody za proekologiczną postawę.
Gmina stara się na bieżąco optymalizować warunki ruchu drogowego przy wykorzystaniu istniejącej już infrastruktury drogowej, modernizacja sygnalizacji świetlnej i przemyślane zarządzanie istniejącymi zasobami znacząco wpłynęło na zmniejszenie korków, a tym samym ? emisję zanieczyszczeń. Aby uniknąć reemisji duży nacisk położony jest także na utrzymanie nawierzchni w dobrej kondycji. Aktualnie trwa inwestycja polegająca na modernizacji torowiska linii tramwajowej łączącej Sosnowiec z miastem Katowice. Połączenie tramwajowe ma stać się alternatywą komunikacyjną dla mieszkańców pracujących w centrum województwa, którzy korzystają z bardzo obciążonej ruchem drogi krajowej DK 94.

Bartosz Zujewski

Fot. UM Sosnowiec