Nieodpowiedni stan techniczny instalacji kotłowych centralnego .ogrzewania., przestarzałe i niesprawne urządzenia grzewcze, niska jakość węgla i drewna, spalanie w piecach, kotłach c.o. odpadów, a także nieodpowiedni stan instalacji kominowych ? to główne przyczyny niskiej emisji. Jej skutki mogą być bardzo poważne zarówno dla zdrowia człowieka, jak i dla środowiska.

Istotnym elementem środowiska przyrodniczego, oddziałującym w sposób bezpośredni na zdrowie, a tym samym na jakość życia człowieka, jest stan czystości powietrza atmosferycznego. Pomimo iż sama natura często wprowadza szereg substancji odbiegających od normatywnego składu powietrza (pylenie z obszarów rolniczych i pustynnych, wybuchy wulkanów itp.), to jednak działalność człowieka jest głównym czynnikiem obniżającym jego jakość.

Garść definicji

Zanim zdefiniujemy pojęcie niskiej emisji, należy najpierw odpowiedzieć na pytanie, co to jest emisja. Termin ten oznacza działanie polegające na przenoszeniu jakiegoś elementu układu do jego otoczenia, powodujące zmiany jego stanu. Stan środowiska wynikający z wprowadzania do powietrza, wody lub gleby substancji stałych, ciekłych lub gazowych, a także energii w takich ilościach i takim składzie, że może to ujemnie wpływać na zdrowie człowieka, przyrodę ożywioną, klimat, glebę bądź wodę lub powodować inne niekorzystne zmiany, określa się jako zanieczyszczenie środowiska. W przypadku zanieczyszczenia powietrza substancje wprowadzane do niego mogą pochodzić zarówno ze źródeł naturalnych (np. erupcja wulkanów, parowanie oceanów i mórz), jak i związanych z działalnością człowieka ? tzw. źródeł antropogenicznych. Zanieczyszczenia powietrza są najbardziej niebezpieczne, gdyż dzięki swojej mobilności mogą skazić na dużych obszarach praktycznie wszystkie komponenty środowiska. Głównymi antropogenicznymi źródłami zanieczyszczeń powietrza są: energetyka zawodowa i przemysłowa, technologie przemysłowej produkcji, sektor komunalno-bytowy oraz transport.

W myśl ustawy

Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska definiuje emisję jako ?wprowadzanie bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka, do powietrza, wody, gleby lub ziemi: substancji bądź energii takich jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne?. Tak określoną emisję zanieczyszczeń do powietrza dzieli się na: punktową (wprowadzanie substancji ze źródeł energetycznych i technologicznych do powietrza emitorem ? kominem ? w sposób zorganizowany), powierzchniową (wprowadzanie substancji z instalacji związanych z ogrzewaniem mieszkań w sektorze komunalno-bytowym oraz z lokali usługowych, których eksploatacja nie wymaga uzyskania pozwolenia i nie musi być formalnie zgłaszana w stosownych urzędach oraz emisja niezorganizowana z parkingów, składowisk odpadów, wypalania traw, spalania liści i odpadów w ogrodach itp.), a także liniową (emisja ze źródeł ruchomych związanych z transportem pojazdów samochodowych i zużywanymi do tego celu paliwami).

Pojęciem niskiej emisji określa się umownie emisję zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza emitorami (kominami) o wysokości do 40 m. Tym samym odpowiedzialnymi za powstawanie niskiej emisji są lokalne kotłownie opalane paliwami stałymi i ciężkim olejem opałowym, oraz indywidualne paleniska domowe opalane paliwami kopalnymi, zwłaszcza węglem i biomasą. Niska emisja ma istotny wpływ na jakość powietrza, gdyż nisko usytuowane źródło emisji często prowadzi do powstania wysokich stężeń zanieczyszczeń w strefie przebywania ludzi.

Inwentaryzacja emisji

Każdy kraj, w tym także Polska, zobligowany jest ? w ramach międzynarodowych zobowiązań EMEP (ang. European Monitoring Environmental Program) ? do corocznej inwentaryzacji emisji takich zanieczyszczeń jak tlenek węgla (CO), dwutlenek siarki (SO2), pył zawieszony (całkowity ? TSP oraz frakcje drobne ? PM2,5 i PM10), metale ciężkie (arsen ? As, kadm ? Cd, chrom ? Cr, miedź ? Cu, rtęć ? Hg, nikiel ? Ni, ołów ? Pb, selen ? Se i cynk ? Zn), dioksyn (PCDD/PCDFs) i sumy czterech wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych ? WWA (czyli benzo(a)pirenu, benzo(b)fluorantenu, benzo(b)fluorantenu i indeno(1,2,3-cd)pirenu). W grupie krajów należących do Unii Europejskiej Polska należy do głównych emitentów tych substancji .

Rozwój techniki i technologii oraz ostre uregulowania prawne spowodowały, że udział przemysłu w całkowitej krajowej emisji toksycznych zanieczyszczeń uległ znaczącej redukcji w porównaniu do lat 90. ubiegłego stulecia. Największymi emitentami są obecnie sektor komunalno-bytowy i transport. Oczywiste jest, że ich udział jest różny dla poszczególnych krajów UE. Inwentaryzacja emisji w Polsce wykazuje, że najwyższy udział emisji w całkowitej rocznej emisji CO, , TSP, PM10, PM2,5, metali ciężkich ? Cd, Hg, Pb i As oraz WWA i dioksyn ma sektor komunalno-bytowy i w 2010 r. wynosił on odpowiednio: 63,5%, 46,4%, 56,6%, 49,7%, 70,6%, 12%, 33,6%, 47,2% oraz 85,8%. Przyczyn tak negatywnego wpływu sektora komunalno-bytowego na stan jakości powietrza jest wiele (patrz ramka).

Alarmujące dane

Wielkość rocznej emisji z sektora komunalno-bytowego uzależniona jest od długości sezonu grzewczego. Od wielu lat każdego roku w indywidualnych gospodarstwach domowych spala się ok. 8 ? 9 mln ton węgla i ok. 7 ? 7,5 mln ton drewna. Niestety, na rynku paliw w sektorze komunalno-bytowym pojawiły się także muły węglowe (w ilości ok. 800 tys. ton w 2012 r.) ? jako efekt braku standaryzacji jakości paliw węglowych dla sektora komunalno-bytowego. Skutkiem takiej struktury źródeł energii w sektorze komunalno-bytowym jest wysoki udział emisji zanieczyszczeń , która koncentruje się w okresie grzewczym, czego efektem są okresowe przekroczenia stężeń PM10, PM2,4 w powietrzu w 28 strefach naszego kraju (na 46 wszystkich stref) ? w 16 strefach permanentnie.

Należy podkreślić, że przekroczenia stężeń pyłu w powietrzu wiążą się z przekroczeniami dopuszczalnych stężeń w powietrzu kancerogennego benzo(a)pirenu. Jak wynika z raportów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), długotrwałe narażenie na działanie pyłu zawieszonego PM2,5 skutkuje skróceniem średniej długości życia. W 2000 r. szacowano, że życie przeciętnego mieszkańca Unii Europejskiej jest krótsze z tego powodu średnio o ponad 8 miesięcy, a ilość przedwczesnych zgonów w UE to prawie 400 tysięcy. Należy przypuszczać, że w Polsce (kraju o najwyższych ilościach emitowanych drobnych pyłów w UE) negatywne skutki zdrowotne będą jeszcze większe. Także krótkotrwała ekspozycja na wysokie stężenia pyłu PM2,5 jest niebezpieczna, powoduje bowiem wzrost liczby zgonów z powodu chorób układu oddechowego i krążenia oraz wzrost ryzyka nagłych przypadków wymagających hospitalizacji. Zatem walczmy razem o czyste powietrze! Sposoby i rozwiązania są dostępne!


Przyczyny niskiej emisji powodowanej przez sektor komunalny:

? spalanie paliw stałych w nieefektywnych energetycznie i wysokoemisyjnych urządzeniach grzewczych małej mocy. To nie tylko paliwa, a technologie są odpowiedzialne za emisję zanieczyszczeń. Nawet gaz ziemny ? propan-butan ? nieodpowiednio spalany będzie dawać wysokie emisje pyłów PM 10 i PM 2,5 (sadzy) i WWA (w tym BaP).

? brak krajowych uregulowań prawnych w odniesieniu do standardów emisji z instalacji spalania paliw stałych o mocy poniżej 1 MW,

? brak uregulowań w odniesieniu do jakości paliw stałych, przede wszystkim węgla,

? wysokie zapotrzebowanie na ciepło pomieszczeń mieszkalnych, głównie w starych budynkach wykonanych przestarzałą techniką budowlaną,

? niska świadomość społeczna o wysokiej szkodliwości zanieczyszczeń, pochodzących ze ?złego? spalania paliw stałych, dla zdrowia ludzi i środowiska,

? brak informacji o najnowszych kotłach c.o. oszczędzający paliwo stałe (węgiel, drewno) i o małych wskaźnikach emisji toksycznych zanieczyszczeń,

? uwarunkowania społeczne i ekonomiczne.

dr inż. Krystyna Kubica, ekspert, Polska Izba Ekologii

Fot. Depositphotos/svedoliver